ویکتور هوګو
-لیکنه: بشیراحمد بشير –(ویکتور ماري هوګو ) د فرانسې ستر شاعر، کېسه او ډرامه لیکوال دی، چې په نړیوال ادبي تاریخ کې خپل ځانګړی او لوړ ځای لري. د هوګو کیسه ایز اثارنږدې د نړۍ ډیرو ژبو ته ژباړل شوي دي، خو له بده مرغه تر دې دمه د نړۍ دغه ستر اثار لا پښتو ته ژباړل شوي نه دي، هوګو د رومانتیزم د ښوونځي بنسټ اېښودونکی دی.
د هوګو پلار جوزف لئوپولد سیګیسبرت هوګو نومېده چې پوځي دنده یې درلوده او د ژوند په وروستیو کې د جنرالۍ مقام ته ورسید، ویکتور هوګو د سیګیسبو هوګو دریم زوی و چې د ۱۸۰۲ زیږدیز کال د فبروري په ۲۶ زیږدلی دی، ویکتور هوګو په ۱۸۲۲ زیږدیز کال کې له (ادل فوشر) سره واده وکړ، دا هغه نجلۍ وه چې هوګو له وړکتوبه پېژنده او په تنکي زلمیتوب کې یې ورسره مینه پېدا شوې وه، چې د دوی د واده ثمره دوه لوڼې او دوه زامن ول. ادل فوشر د هوګو له فرهنګي سیاسي او ادبي هڅو سره هیڅ ډول لیوالتیا نه درلوده، هغې یواځې هغه پېسې خوښېدې، چې د هوګو د اثارو له خپرېدا نه دوی تر لاسه کولې، سره له دې چې هوښیاره میرمن نه وه، خو هوګو ته ډېره ګرانه وه، او تل به یې ستایله. ليکوالي: ویکتورهوګو د خپلو زده کړو په مهال له لوست سره مینه درلوده او د خپل وخت اثار یې لوستل، ویکتور هوګو د لمړي ځل لپاره د ویرژل د اشعارو په ژباړه پیل وکړ چې په خواکې یې د لمړي ځل لپاره یوه قصیده ولیکله. د هغه لوړ او ښه شعرونه د دې سبب شول، چې ویکتور هوګو د فرانسې د وخت له ادیبانو سره اړیکې ټینګې کړي، هوګو له شل کلنۍ نه مخکې وتوانید خپل لمړنی رومان د (بوګ جار ګال bug jargal) په نوم ولیکي او خپور کړي. د دغه رومان له خپرېدا وروسته هوګو په فرهنګي کړیو کې د پام وړ وګرځېد، دغه وخت و چې د ده لوړ هنري اوادبي استعداد راڅرګند او وځلید.
په ۱۸۲۱ زیږدیز کال کې یې د ( نوتر دام دوپاري) کتاب ولیکه چې د هوګو دغه کتاب وروسته له بینوایانو نه ستراثر ګڼل کیږي، دغه کتاب لامل وګرځېد چې د هوګو شهرت او پيژندګلوي د فرانسې پولې ونړوي او د اروپا په ګوټ ګوټ کې خلک دی وپیژني .
په کال۱۸۲۷ زیږدیز کې یې د (کرمول) ډرامه ولیکله، چې بیا یې په دغه کتاب اوږده سریزه هم ولیکله چې دغه سریزه خپله یو بیل کتاب دی او موږ یې درومانتیزم د ښوونځي کړنلاره هم ګڼلی شو، هوګو د دغې سریزې په لیکلو سره د رومانتیزم د ښوونځي بنسټ کېښود، او همدغه سریزه ددې سبب شوه چې رومانتیزیم د یو بیل ښوونځي په بڼه را څرګند شي.
له ۱۸۲۹ کال نه تر ۱۸۴۳ زیږدیز کاله پورې ویلای شو چې د هوګو د لوړتیا او بریو کلونه ول، په دغو کلونو کې هوګو څو مقالې، درې رومانه او د ډرامو او شعرونو پنځه ټوکه کتابونه ولیکل. سياست: په ۱۸۴۵ کال کې هوګو په سیاسي هڅو پیل وکړ، په همدغه کال کې د اشرافو مجلس ته وغوښتل شو او د پاچا ( لوئي فیلیپه) په اساسي قانون پورې تړلي حکومت کې یې یو سیاسي پست ومانه ، په دغه پوست کې د هوګو ټاکنه د نورو له ناخوښیو سره مخامخ شوه، هماغه و چې هوګو له دغې دندې نه تیر شو، او یوځل بیا یې ګوښه ژوند پیل کړچې ده په خپل دغه ګوښه توب کې د( بینوایان) ستر شهکار ولیکه.
هوګو ولسمشرۍ ته د لويي ناپلئون له نوماندۍ نه ملاتړ وکړ، او یو څه موده یې جمهوري ریاست او محافظه کار ګوند پلوي کوله خو کله چې په ۱۸۵۱ زیږدیز کال کې ناپلئون بشپړ واک په لاس کې ونیو او د پارلمان ضد اساسي قانون یې واکمن کړ نو هوګو هم برالا ناپلئون د فرانسې د خاین په نوم یاد کړاو هغه ته یې په خپله تاریخي وینا کې دوړکي ناپلئون خطاب وکړ.
په ۱۸۵۱ کال کې د دسامبر په دویمه نیټه له کودتا نه وروسته بروکسل ته وتښتېد او هلته یې په تبعید کې ژوند پیل کړ.، چې بیرته په کال ۱۸۷۰ کې د ناپلئون له ماتې وروسته خپل هېواد فرانسې ته ستون شو.
ویکتور هوګو یو سویالیست او خپلواکۍ غوښتونکی انسان و، چې تل به یې په خپلو لیکنو او خبرو کې له بیوزلو څخه ملاتړ کاوه، او د ده دغه کړنه به د دولتي او حکومتي واکمنو له قهر سره مخ کېده، او هغوی به هڅه کوله چې ده ته د ځینو سزاو لکه سانسور، ګواښنه او تبعید په مټ په ده زور واچوي چې دی له خپلو هېلو او غوښتنو نه لاس په سر شي، خو ده له دغو ټولو فشارونه سره ډغرې وهلې او دهیڅ ډول سزا په وړاندې یې سر نه ټیټاوه، څو ځله تبعید شو، دتبعید په مهال یې هم خپلې قلمي مبارزې ته دوام او ځواک ورکاوه، او د فرانسې دوخت واکمنو د نارواو او ظلمونو په وړاندې یې غږ اوچتاوه، ان په فرانسه کې دده د لیکنو په خبریدا بندیز ولګېد، هوګو د تبعید په مهال د هنر او ادب تر هسکه ورسېد او کوټلي نړیوال شهکارونه یې ولیکل، لکه د پیړیو کېسې، ( د حماسي شعرونو ټولګه)، بینوایان( رومان)، وړوکی ناپلئون او داسې نور یې ولیکل، هغه د بینوایانو د ناول په اړه ویل (ما دغه کتاب د نړۍ ټولو خپلواکي غوښتونکو ته لیکلی دی).
په پای کې په ۱۸۷۰ کال دروم دامپراطورۍ له نړېدو وروسته ویکتور هوګو دیوه ملي اتل په حیث پاریس ته بیرته ستون شو، چې لمړی د ملي استازو د ټولنې غړی شو او بیا د فرانسې دریمې جمهوري دسناتور په توګه وټاکل شو.
هوګو که څه هم په ځوانۍ کې د یوه کاتولیک په توګه قسم یاد کړ، خو وروسته د کلیسا پاپ او کشېشانو په وړاندې ودرېد او د هغوی نیمګړتیاوې به یې خلکو ته په ګوته کولې، خو تل په واحد خدای یې باور درلود، او هغه به ویل ادیان به له منځه ولاړ شي، مسیحیت به له منځه ولاړ شي، خو خدای(ج) به وجود ولري، او خلک به په خپل خدای باور ولري.
ویکتور هوګو په ۱۸۸۵ زیږدیز کال د می د میاشتې په ۲۲ نیټه مړ شو.
د پښتو ادب تکړه لیکوال او ژباړن نجیب منلي د ویکتور هوګو دا لاندې شعر پښتو ته را ژباړلی:
«د هوګو دا شعر مې ډېر خوښېږي. هیله ده چې تاسې یې د ژباړې په لوستو د اصل متن مینه ماته کړای شئ» نجیب منلی
استاد نجیب منلی
شعر په نثر ژباړه:
ژن وچې ډوډۍ ته ناسته وه…
ژن، په توره خونه کې وچې ډوډۍ ته ناسته وه. کوم جرم به یې کړی و. خپل مسوولیت ته مې شاکړه، مجرمې ته – چې ګونا یې ثابته وه – ورغلم او په تیاره کې مې، په غلا، د مربا بوتل وروړاندې کړ. د قانون خلاف! ټول هغه کسان چې زما په ښار کې د ټولنې د نظم او سوکالۍ مسوولیت ورپه غاړه و، و قهرېدل. ژن په نرم آواز وویل:
شا وخوا چغې شوې. دا ماشومه تا پېژني. پوهېږه چې څومره ضعیف او بې غیرته یې. هغه دې ویني چې کله څوک په غوسه شي، ته پټ پټ خاندې. په دې ډول حکومت نه چلېږي. هره شېبه عامه نظم اخلالېږي. قانون نه شته. دا ماشوه نور حد نه پېژني، ته هر څه له منځه وړې.
ومې ویل:
همدا دې سزا ده. ورته به دې کښېنوو.
ژن په تیاره کې خپلې ښکلې سترګې ما ته راواړولې، د مهربانو موجوداتو په فطري ځواک یې راته ورو وویل:
Your email address will not be published. Required fields are marked *
Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.
د پاڼې ټول حقوق د لومړيتوب له اداري ډلې سره خوندي دي.
